Doorbraakvrije dijk beperkt aantal slachtoffers

“Om Nederland te beschermen, moeten de dijken hoger” was lange tijd het uitgangspunt. Onderzoekers van Kennis voor Klimaat lieten dit los en onderzochten hoe doorbraakvrije dijken onbeheersbare rampen kunnen voorkomen.

Dit artikel komt uit het boek 'Klimaat en Overstromingen' van Kennis voor Klimaat en is speciaal bewerkt voor ChangeMagazine.nl. Kennis voor Klimaat heeft eind 2014 haar poorten gesloten. In negen boeken is een dwarsdoorsnede van alle kennis en ervaring die in de afgelopen jaren zijn opgedaan, weergegeven. In het boek over het thema Waterveiligheid is het hele artikel te lezen. De boeken zijn digitaal te lezen op www.kennisvoorklimaat.nl/oogst

Een overstroming kan niet met 100% zekerheid worden voorkomen. Onderzoek van Kennis voor Klimaat richtte zich op het beperken van mogelijke gevolgen van een overstroming. “Je hebt dijken nodig die ervoor zorgen dat er geen ramp plaats vindt”, zegt Frans Klijn, leider van het Kennis voor Klimaat consortium over waterveiligheid.

Dat is mogelijk met een doorbraakvrije dijk. Deze dijken kunnen niet plotseling en onbeheersbaar doorbreken, met een vloedgolf tot gevolg die het gebied met kracht overstroomt. Wel kan tijdens extreme weersomstandigheden, eens in 1.000 – 10.000 jaar, wat water over de dijk heen komen. Het water loopt dan geleidelijk en voorspelbaar het achterland in, wat evacuatie makkelijker maakt. Hierdoor vallen er minder slachtoffers en blijft de schade beperkt.

Voorkomen van slachtoffers voorop

“Hoewel de gevolgen van een overstroming enorm kunnen zijn, is het huidige beleid niet gefocust op het beperken van deze gevolgen”, zegt Joost Knoop van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). “Schade kun je herstellen; overleden familieleden krijg je nooit meer terug. Vanuit dat perspectief is het veel belangrijker om te zorgen dat er geen slachtoffers vallen. De aanleg van doorbraakvrije dijken op plekken waar de meeste slachtoffers kunnen vallen, kan deze gevolgen beperken.”

Doorbraakvrije dijken zijn wel duurder dan traditionele dijken; ongeveer 25% meer. Over de loop van honderd jaar is een doorbraakvrije dijk toch vaak voordeliger: gemeenten en waterschappen kunnen op andere aanpassingsmaatregelen besparen, zoals het steeds weer verhogen of verbeteren van de dijk.

Experiment aan de Lek

In Streefkerk (Zuid-Holland) willen de gemeente en een projectontwikkelaar woningen voor een hoger inkomenssegment bouwen. De gemeente wil bovendien historische dijkpanden behouden en zorgen dat het dorp niet verder van de rivier wordt afgescheiden. Tegelijkertijd heeft het waterschap Rivierenland ruimte nodig voor de versterking van de rivierdijk die er de komende eeuwen weer tegen moet kunnen. Het ‘normale’ recept is slopen van oude dijkhuizen voor de dijkverhoging en geen bouw van nieuwe huizen op of rond de dijk. In Streefkerk zijn de betrokken partijen samen met wetenschappers en ingenieurs aan het tekenen en rekenen geslagen. Zo ontstond een ontwerp voor een doorbraakvrije dijk. Hierbij blijven historische panden gespaard en kan de gemeente op de brede dijk nieuwe woningen bouwen. De dijk is bestand tegen de toekomstige veranderingen in de afvoer van de rivier. De brede dijk van Streefkerk is in aanbouw en zal in 2017 klaar zijn.